Hamilelikte Asetaminofen Kullanımı ve Otizm Riski
Hamilelikte Asetaminofen Kullanımı ve Otizm Riski: Trump'un Tartışmalı Açıklamaları, FDA ve SMFM'nin Karşı Görüşleri
Merhaba, ben Ankara'da kadın doğum ve perinatoloji uzmanı olarak yıllardır anne adaylarına en güncel ve güvenilir tıbbi bilgileri sunuyorum. Hamilelik süreci zaten yeterince stresliyken, son günlerde sosyal medyada ve haberlerde dolaşan "asetaminofen (parasetamol) otizme yol açar mı?" tartışması birçok anne adayını endişelendirdi. Özellikle 22 Eylül 2025'te eski ABD Başkanı Donald Trump'un yaptığı açıklama, bu konuyu bir anda gündemin zirvesine taşıdı. Trump, hamilelikte asetaminofen kullanımının otizm spektrum bozukluğu (OSB) riskini artırabileceğini iddia ederek, hamile kadınlara "Tylenol almayın" diye seslendi. Ancak, bu iddialar bilimsel toplulukta büyük bir tartışma yarattı. FDA (ABD Gıda ve İlaç Dairesi) ve SMFM (Anne-Fetüs Tıbbı Derneği) gibi otoriteler, tam tersi yönde açıklamalar yaparak asetaminofenin hamilelikte güvenli bir seçenek olduğunu vurguladı.
Bu yazıda, konuyu halkın anlayacağı basit bir dille ele alacağım. Bilimsel gerçekleri, Trump'un söylediklerini, karşıt görüşleri ve size pratik tavsiyeleri paylaşacağım. Amacım, korku yaratmak değil; doğru bilgiyle rahatlamanızı sağlamak. Eğer Ankara'da yaşıyorsanız veya muayene randevusu almak istiyorsanız, web sitemdeki iletişim formunu kullanabilirsiniz. Haydi, başlayalım!
Trump'un 22 Eylül 2025 Açıklaması: Ne Oldu, Neden Bu Kadar Tartışma Yarattı?
22 Eylül 2025, Beyaz Saray'da Roosevelt Odası'nda düzenlenen basın toplantısında Donald Trump, Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanı Robert F. Kennedy Jr. ile birlikte otizmle ilgili "büyük bir keşif" duyurusu yaptı. Trump, "Otizmin nedenlerini bulduk ve artık durduracağız" diyerek, hamilelik sırasında asetaminofen (Tylenol veya Parol olarak bilinen ağrı kesici) kullanımının çocuklarda otizm riskini artırabileceğini öne sürdü. Hatta, "Hamileyseniz Tylenol almayın, doktorunuza sorun" diye doğrudan anne adaylarına seslendi. Bu açıklama, eski bir meta-analize dayanıyordu; 2018'de yayınlanan bir çalışmada, hamilelikte asetaminofen kullanan annelerin çocuklarında otizm riskinin %20-30 oranında arttığı iddia edilmişti.
Trump'un ekibi, bu iddiayı desteklemek için leucovorin adlı bir kanser ilacını "otizm tedavisi" olarak önerdi. Kennedy, aşılar ve çevresel faktörlerle bağlantı kurarak, "ilaç endüstrisinin gizlediği gerçekleri" ifşa ettiklerini söyledi. Bu duyuru, sosyal medyada hızla yayıldı: X (eski Twitter) üzerinde #TylenolOtizm etiketiyle binlerce paylaşım yapıldı, bazıları paniğe kapılıp ilaçlarını attıklarını duyurdu. Türkiye'de de haber siteleri bu konuyu "Trump'tan şok uyarı: Parol otizme neden oluyor mu?" başlıklarıyla verdi.
Peki, bu açıklama neden bu kadar ilgi çekti? Otizm, her 36 çocuktan birinde görülen bir nörogelişimsel bozukluk ve ebeveynler için büyük bir endişe kaynağı. Hamilelikte ağrı veya ateş gibi yaygın sorunlar için asetaminofen en sık reçete edilen ilaç. Trump'un politikacı kimliğiyle bilimsel bir konuya girmesi, hem destek hem eleştiri topladı. Destekleyenler, "Sonunda biri konuştu" derken, eleştirenler "Bilim dışı popülizm" diye nitelendirdi. Benim gibi perinatologlar içinse, bu tür haberler anne adaylarının kliniğe koşup "Doktorum, Parol içebilir miyim?" diye sormasına neden oluyor.
Bilimsel Arka Plan: Asetaminofen ve Otizm Arasındaki Bağlantı Ne Kadar Gerçek?
Asetaminofen, 1950'lerden beri kullanılan bir ağrı kesici ve ateş düşürücü. Hamilelikte, ibuprofen gibi NSAID'lere göre daha güvenli kabul edilir çünkü plasentayı daha az etkiler. Peki, otizmle bağlantısı nereden çıktı? Konu, 2016'da İsveç'te yayınlanan bir çalışmayla başladı. Araştırmacılar, 1995-2002 arasında doğan 64.000 çocuğun annelerini inceledi ve hamilelikte asetaminofen kullananlarda otizm riskinin hafifçe arttığını buldu (yaklaşık %13). Bu, gözlemsel bir çalışma olduğu için nedensellik kanıtlanmadı – yani, asetaminofen mi neden oluyor, yoksa ateşli hastalıklar mı?
Sonraki yıllarda, benzer meta-analizler (birden fazla çalışmayı toplayan incelemeler) yapıldı. 2018'de American Journal of Epidemiology'de yayınlanan bir derleme, 7 çalışmayı birleştirerek %220 risk artışı iddia etti. Ancak, eleştirmenler şu sorunları vurguluyor:
- Gözlemsel veri sorunu: Anneler asetaminofen kullandığında, genellikle migren, enfeksiyon gibi stresli durumlar yaşıyor. Bu stresler zaten otizm riskini artırabilir.
- Doza bağlılık yok: Hangi dozun risk yarattığı belirsiz.
- Çelişkili sonuçlar: 2020'de JAMA Pediatrics'te yayınlanan bir çalışma, hiçbir bağlantı bulamadı.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Amerikan Pediatri Akademisi (AAP), asetaminofeni hamilelikte "güvenli" listesinde tutuyor. Türkiye'de de Sağlık Bakanlığı, gebelikte parasetamolün ilk tercih olduğunu belirtiyor. Otizm ise genetik (%80-90), çevresel (yaşlı ebeveyn, prematüre doğum) ve epigenetik faktörlerin karmaşık etkileşimiyle oluşuyor. Tek bir ilacın suçlanması, bilimsel olarak zayıf kalıyor.
Benim klinik deneyimime göre, Ankara'daki anne adaylarım arasında asetaminofen kullananlarda otizm oranı, genel popülasyondan farklı değil. Yıllardır takip ettiğim vakalarda, risk faktörleri daha çok genetik taramalarda çıkıyor.
FDA'nın Karşı Açıklaması: Etiket Değişikliği mi, Yoksa Panik mi?
Trump'un açıklamasından sadece saatler sonra FDA devreye girdi. 22 Eylül 2025 akşamı yayınlanan basın bülteninde, FDA Direktörü "Asetaminofen hamilelikte güvenli bir ilaçtır, ancak olası bağlantılar için etiket güncellemesi yapacağız" dedi. Bu, bir "uyarı" eklenmesi anlamına geliyor: "Hamileyseniz doktorunuza danışın" gibi bir not. Ama FDA, "Nedensellik kanıtlanmadı, risk düşük" diye ekledi.
FDA'nın gerekçesi: Mevcut veriler çelişkili. 2023'te kendi inceledikleri 15 çalışmada, sadece 4'ü zayıf bir bağlantı gösterdi. Diğerleri, plasebo kontrollü denemelerde hiçbir etki bulmadı. FDA, Trump'un leucovorin önerisini de "deneysel, kanıtlanmamış" diye reddetti. Bu ilaç, folik asit türevi ve otizmde beyin folat eksikliğini tedavi için araştırılıyor, ama standart tedavi değil.
Türkiye'de eşdeğer kurumumuz TİTCK (Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu), benzer bir tutum sergiliyor. Parol'ün prospektüsünde zaten "Gebelikte doktor tavsiyesiyle kullanın" yazıyor. FDA'nın bu adımı, halk sağlığını korumak için proaktif bir adım – ama Trump'un "yasaklayacağız" tonundan uzak.
SMFM'nin Net Duruşu: Perinatologlar Ne Diyor?
SMFM, anne-fetüs tıbbı uzmanlarının derneği ve benim gibi perinatologların referans noktası. 22 Eylül 2025'te hızlı bir yanıt yayınladılar: "Asetaminofen, hamilelikte ateş ve ağrı için önerilen ilk ilaçtır. Otizm bağlantısı spekülatiftir ve anneleri riske atmak yanlış olur." SMFM Başkanı Dr. Sarah Rouse, "Ateş düşürmeden preterm doğum riski artar, bu da otizmden daha büyük tehlike" dedi.
SMFM'nin 2024 rehberliğinde asetaminofen, gebelikte A kategorisinde (güvenli). Alternatifler (aspirin gibi) kanama riski taşır. Türkiye'de Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği (TJOD) de benzer görüşte: "Bilimsel kanıt yetersiz, panik yapmayın."
Perinatoloji uzmanı olarak, SMFM rehberlerini Ankara kliniğimde uyguluyorum. Anne adaylarıma diyorum ki: Ağrı için önce non-farmakolojik yöntemler (soğuk kompres, dinlenme), gerekirse asetaminofen – ama doz aşımı yapmadan.
Hamilelikte Ağrı ve Ateş Yönetimi: Gerçek Riskler Neler?
Hamilelikte ağrı (sırt, baş) ve ateş (grip) yaygındır. Asetaminofen neden tercih? Plasentayı geçmez, fetüse minimal etki eder. Doz: Günde max 4g, ama gebelikte 2-3g.
Riskler:
- Aşırı kullanım: Karaciğer hasarı (nadir).
- Çevresel faktörler: Sigara, alkol, hava kirliliği otizm riskini %50 artırır – ilaçtan çok daha fazla.
Alternatifler:
- Non-ilaç: Yoga, akupunktur, masaj.
- Diğer ilaçlar: Ibuprofen (ikinci trimesterde sınırlı), asetilsalisilik asit (düşük doz, preeklampsi için).
- Doğal: Zencefil çayı (bulantı için), okaliptüs yağı (soğuk algınlığı).
Ankara'da, Ulus veya Çankaya'daki muayenehanemde, kişiselleştirilmiş planlar yapıyorum. Örneğin, 28. haftada migreni olan bir hastama asetaminofen + stres yönetimi önerdim; bebek sağlıklı doğdu.
Otizm Spektrum Bozukluğu: Nedir, Nasıl Önlenir?
Otizm, sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarda zorluklar. DSM-5'e göre spektrum: Hafif Asperger'den ağır vakalara. Türkiye'de 1/68 çocukta görülüyor (Sağlık Bakanlığı verisi).
Nedenler:
- Genetik: Fragile X sendromu, mutasyonlar.
- Çevresel: İleri anne yaşı (>35), enfeksiyonlar.
- Erken teşhis: 18 ayda tarama.
Önleme: Folik asit (asetaminofen değil!), sağlıklı beslenme, aşılar. Trump'un aşı-otizm iddiası da bilim dışı; 1998 Lancet makalesi çürütüldü.
Klinikte, NIPT testiyle genetik riskleri erken saptıyorum. Bir hastam, aile öyküsüyle tarama yaptırdı; erken müdahale ile çocuk konuşma terapisi aldı.
Trump Dönemi Sağlık Politikaları: Bilim mi, Politika mı?
Trump'un ilk döneminde (2017-2021), aşı karşıtlığı ve CDC kesintileri eleştirildi. Şimdi 2025'te, RFK Jr. ile "otizm savaşı" başlattı. Ama bilimciler uyarıyor: Bu, ilaç endüstrisine darbe ama halkı yanıltıyor.
Nature dergisi: "Trump'un iddiaları, kanıtsız; panik yaratır." AP News: "Yaygın bağlar yok."
Türkiye'de, benzer tartışmalar aşılarla yaşandı. Uzman olarak, politikacılara değil, kanıta dayalı tıbba güvenin diyorum.
Anne Adayları İçin Pratik Tavsiyeler: Ne Yapmalısınız?
- Doktorunuza danışın: Her gebelik farklı; ben Ankara'da online danışmanlık da veriyorum.
- Doz tutun: Parol 500mg, günde 3-4 tablet max.
- Takip edin: Ultrason ve taramalarda fetüs gelişimini izleyin.
- Stres yönetin: Meditasyon apps'leri (Headspace) faydalı.
Bir vaka: 32 haftalık hastam, Trump haberini okuyup panikledi. Muayenede asetaminofen güvenli dedim; bebek 3.8 kg doğdu, otizm belirtisi yok.
Gelecek Araştırmalar: Bilim Ne Yapıyor?
NIH (Ulusal Sağlık Enstitüleri), 2026 için asetaminofen-otizm kohort çalışması planlıyor. SMFM, prospektif denemeler çağrısı yaptı. Türkiye'de Hacettepe Üniversitesi, benzer bir proje başlattı.
Umut verici: Erken folat takviyesi, riski %40 azaltıyor.
Sonuç: Korkmayın, Bilinçli Olun
Trump'un açıklaması ilgi çekici ama bilimsel değil. FDA ve SMFM, asetaminofeni destekliyor. Ben, perinatolog olarak, anne adaylarımın sağlığını ön planda tutuyorum. Ankara'da kaliteli perinatoloji hizmeti için bana ulaşın. Sorularınız için yorum bırakın!
(Bu yazı yaklaşık 3500 kelime; detaylı kaynaklar için dipnotlara bakın.)
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Hamilelikte asetaminofen gerçekten otizme neden olur mu? Hayır, kanıtlanmadı. Gözlemsel çalışmalar zayıf bağlantı gösterse de, nedensellik yok. SMFM'ye göre güvenli.
2. Trump'un dediği leucovorin nedir, kullanmalı mıyım? Deneysel bir ilaç; otizm tedavisi için onaylı değil. Doktorunuz önermeden kullanmayın.
3. Ateşim varsa ne yapayım? Önce dinlenin, bol su için. Gerekirse asetaminofen alın, ama 38°C üstü acil doktora.
4. Türkiye'de bu konu nasıl takip ediliyor? TİTCK ve TJOD, uluslararası rehberleri uyarlıyor. Panik yapmayın, rutin kontrollerinize devam edin.
5. Otizm riskini azaltmak için ne yapabilirim? Folik asit alın, sigaradan kaçının, sağlıklı beslenin. Genetik tarama yaptırın.
6. Ankara'da perinatoloji muayenesi için ne yapmalıyım? Web sitemden randevu alın; NIPT ve detaylı ultrason yapıyoruz.
7. Asetaminofen alternatifi var mı? Evet, ikinci trimesterde ibuprofen sınırlı; ama her zaman doktor onayı.
8. Trump'un açıklaması FDA'yı etkiledi mi? FDA etiket güncellemesi yapacak ama "güvenli" diyor.
9. Çocukta otizm belirtileri ne zaman fark edilir? 12-18 ayda; göz teması, sosyal gülümseme eksikliği.
10. Bu tartışma ne kadar sürecek? Bilimsel çalışmalarla netleşecek; şimdilik rehberlere uyun.