Hangi Folik Asiti Almalıyım? Hangi Dozda Kullanmalıyım

Hangi Folik Asiti Almalıyım? Hangi Dozda Kullanmalıyım: 400 mcg mi, 4 mg mı?

Hamilelik planlayan veya hamileliğinin ilk aylarında olan her kadının aklına gelen en önemli sorulardan biri şudur:
“Hangi folik asiti almalıyım ve hangi dozda kullanmalıyım?”

Ben Dr. Erdal Şeker’in asistanı sizlere bilgi vereceğim. Bu yazıda folik asidin neden bu kadar önemli olduğunu, hangi dozda kullanılması gerektiğini, kimlerin yüksek doz alması gerektiğini, yanlış kullanımın ne gibi sonuçlar doğurabileceğini adım adım açıklayacağım.

Folik Asit Nedir? Ne İşe Yarar?

Folik asit, B9 vitamini olarak da bilinen, suda çözünen bir vitamindir. Hücrelerin büyümesi ve yenilenmesi, DNA sentezi, kan yapımı ve sinir sisteminin sağlıklı gelişimi için son derece önemlidir.

Hamilelikte folik asidin en önemli görevi, bebeğin beyin ve omurilik gelişimini desteklemek ve nöral tüp defekti (NTD) denilen ciddi doğumsal anomalileri önlemektir.
Nöral tüp, bebeğin beyin ve omuriliğini oluşturacak yapıdır. Hamileliğin ilk 3-4 haftasında kapanması gerekir.
Eğer bu dönemde yeterli folik asit alınmazsa, tüp tam olarak kapanamayabilir ve spina bifida veya anensefali gibi kalıcı anomaliler ortaya çıkabilir.

Bu nedenle, folik asit hamilelikten önce başlanmalı ve gebeliğin ilk aylarında mutlaka düzenli olarak alınmalıdır.

Folik Asit Eksikliğinde Ne Olur?

Folik asit eksikliği, hem anne hem bebek açısından ciddi sonuçlar doğurabilir:

• Bebekte nöral tüp defekti (spina bifida, anensefali)

• Düşük ve ölü doğum riski artışı

• Preeklampsi (gebelik zehirlenmesi) riskinde artış

• Plasenta problemleri

• Annede megaloblastik anemi (kan hücrelerinin büyüyüp olgunlaşamaması)

• Yorgunluk, halsizlik, dikkat dağınıklığı ve unutkanlık

Kısacası, gebelikte folik asit sadece bir vitamin değil, hem anne hem de bebeğin sağlığını doğrudan etkileyen hayati bir bileşendir.

Hangi Folik Asiti Almalıyım?

Eczanelerde birçok farklı marka ve formda folik asit bulunur. Ancak burada önemli olan marka değil, içerik ve doz miktarıdır.
Kullanılacak ürünün saf folik asit veya folat türevi (örneğin metilfolat) içerip içermediğine bakılmalıdır.

Folik Asit (Klasik Form)

Bu, sentetik formdur ve vücutta aktif hale gelmek için karaciğerde dönüşüme uğrar.
Sağlıklı bireylerde bu dönüşüm sorunsuz gerçekleşir, ancak bazı kişilerde (özellikle MTHFR gen mutasyonu taşıyanlarda) bu süreç etkili çalışmayabilir.

Metilfolat (Aktif Folat)

Bu form, folik asidin aktif hali olan 5-MTHF (5-metiltetrahidrofolat) içerir.
Yani vücutta dönüştürülmeye gerek kalmadan doğrudan kullanılabilir.
Özellikle MTHFR gen mutasyonu saptanmış kişilerde metilfolat tercih edilir.

Bu yüzden eğer genetik bir mutasyonunuz varsa veya daha önce nöral tüp defekti öyküsü yaşandıysa, doktorunuz muhtemelen size metilfolat formunu önerecektir.

Folik Asit Dozu Ne Olmalı? 400 mcg mi, 4 mg mı?

Burada en çok karıştırılan konu doz farkıdır.
Piyasada hem 400 mikrogram (mcg) hem de 4 miligram (mg) yani 10 kat güçlü formlar bulunmaktadır.
Hangisinin uygun olduğu kişisel risk durumuna göre belirlenir.

1. Düşük Riskli Kadınlar (Genel Nüfus)

Herhangi bir hastalık öyküsü olmayan, daha önce sağlıklı gebelik geçirmiş kadınlarda önerilen doz:

• Günde 400 mcg (0.4 mg) folik asit

• Gebelikten en az 1 ay önce başlanmalı

• Gebeliğin 12. haftasına kadar düzenli kullanılmalı

Bu grup için 400 mcg yeterlidir. Fazlası gereksizdir.

2. Yüksek Riskli Kadınlar

Bazı durumlarda bebeğin nöral tüp defekti riski belirgin şekilde artar.
Bu durumlarda yüksek doz (4 mg) folik asit önerilir.

Yüksek doz kullanması gereken gruplar:

• Daha önce nöral tüp defekti olan bebek doğurmuş anneler

• Ailesinde benzer doğumsal anomali öyküsü olanlar

• Şeker hastalığı (diyabet) olanlar

• Epilepsi nedeniyle ilaç (özellikle valproik asit, karbamazepin) kullananlar

• Obezite (BMI>30) olanlar

• MTHFR gen mutasyonu taşıyanlar

• B12 vitamini eksikliği bulunanlar

Bu durumda önerilen doz:

• Günde 4 mg (4000 mcg) folik asit

• Gebelikten en az 1-3 ay önce başlanmalı

• Gebeliğin ilk 12 haftasına kadar kullanılmalıdır.

Sonrasında genellikle 400 mcg dozla devam edilir.

Yüksek Doz (4 mg) Folik Asit Herkese Zararlı mı?

Hayır, zararlı değildir ancak gereksizdir.
Yüksek doz folik asit, eksiklik riski olan veya riskli gruplar için faydalıdır.
Ancak her kadında kullanılması önerilmez çünkü:

• Fazla folik asit, B12 eksikliğini maskeleyebilir.

• Vücutta birikmese de uzun süreli yüksek doz alımı metabolik dengesizliklere yol açabilir.

• Bazı çalışmalarda, çok yüksek doz folik asit kullanımının insülin direnci ve çocukta alerjik hastalıklar riskini artırabileceği bildirilmiştir.

Bu nedenle, her kadının ihtiyacı farklıdır. Doz kararı mutlaka doktor tarafından verilmelidir.

Gebelikte Folik Asit Kullanım Süresi

Folik asidin en kritik dönemi, gebeliğin ilk 12 haftasıdır.
Çünkü nöral tüp bu dönemde kapanır.
Ancak birçok hekim, folik asidi gebeliğin tamamı boyunca düşük dozda (400 mcg) devam ettirmeyi önerir.
Bu, hem plasenta sağlığını hem de bebeğin beyin gelişimini destekler.

Folik Asit Doğal Yolla Nasıl Alınabilir?

Folik asidin doğal hali “folat”tır ve birçok besinde bulunur.
Yine de besinlerle alınan folatın emilimi sınırlı olduğu için, sadece diyetle yeterli düzeye ulaşmak genellikle mümkün değildir.

Folattan zengin gıdalar:

• Yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, brokoli, marul, pazı)

• Baklagiller (mercimek, nohut, fasulye)

• Portakal, avokado, muz

• Tam tahıllar

• Karaciğer (fazla tüketilmemeli)

Ancak unutmayın, pişirme işlemi folatın %50’sini yok edebilir.
Bu yüzden beslenme desteği yeterli değildir; mutlaka ek tablet formunda takviye alınmalıdır.

Folik Asit mi Metilfolat mı Daha İyi?

Bu, kişinin genetik yapısına göre değişir.

• Genetik mutasyonu olmayan kadınlarda folik asit yeterlidir.

• MTHFR mutasyonu olanlarda ise metilfolat daha etkilidir.

Bazı gebelik destek vitaminlerinde bu iki form birlikte bulunur.
Örneğin “folik asit + metilfolat” içeren kombine ürünler hem dönüşüm sorununa karşı koruma sağlar hem de güvenli doz sunar.

Folik Asit İçeren Kombine Vitaminler

Birçok anne adayı sadece folik asit değil, aynı zamanda demir, D vitamini, iyot gibi destekleri de almak ister.
Bu durumda “gebelik öncesi multivitamin” veya “prenatal vitamin” adıyla satılan ürünler tercih edilebilir.
Ancak bunların içeriğinde genellikle 400 mcg folik asit bulunur.
Eğer yüksek doz kullanmanız gerekiyorsa (4 mg), multivitamine ek olarak saf folik asit tabletleri eklenmelidir.

Folik Asit Ne Zaman Alınmalı? Sabah mı Akşam mı?

Folik asit günün herhangi bir saatinde alınabilir.
Ancak mide hassasiyeti olan kişilerde yemekle birlikte veya sonrasında almak daha iyi tolere edilir.
Aç veya tok fark etmez, ama her gün aynı saatte almak, düzenli alışkanlık sağlar.

Sık Yapılan Hatalar

1. Gebeliği öğrendikten sonra başlamak:
   Nöral tüp ilk haftalarda kapanır; bu yüzden folik asit geç kalmış olur.

2. Yüksek dozları gereksiz kullanmak:
   4 mg, sadece riskli gruplar içindir.

3. Multivitaminle birlikte aynı anda fazla almak:
   Aynı içeriği iki defa almak doz aşımına neden olabilir.

4. Kısa süreli kullanım:
   Hamileliğin başından sonuna kadar devam etmek en doğrusudur.

Özetle

Sonuç

Folik asit, her anne adayının en basit ama en etkili şekilde bebeğini koruyabileceği bir vitamindir.
Doğru dozda, doğru zamanda kullanıldığında, doğumsal anomalilerin büyük kısmı önlenebilir.
Unutmayın: Dozu belirleyen sizin risk durumunuzdur.
Bu nedenle, “herkes 4 mg alsın” veya “400 mcg yeter” gibi genellemeler doğru değildir.
Kendi doktorunuza danışarak size özel plan yapılmalıdır.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Folik asiti hamile kaldıktan sonra başlasam geç mi kalırım?
Hayır, geç değildir ama en ideal zaman hamile kalmadan 1 ay öncedir. Yine de hemen başlamak fayda sağlar.

2. 4 mg folik asit almak zararlı mı?
Hayır, ama sadece yüksek riskli gruplarda önerilir. Gereksiz yüksek doz kullanımı önerilmez.

3. Metilfolat folik asitten daha mı iyi?
MTHFR gen mutasyonu olanlarda evet. Normal bireylerde fark yoktur.

4. Folik asidi ne zamana kadar kullanmalıyım?
En az 12. haftaya kadar, tercihen tüm gebelik boyunca devam edilebilir.

5. Gıdalardan yeterli folik asit alınamaz mı?
Hayır, pişirme ve emilim nedeniyle besinlerle alınan folat yetersiz kalır. Takviye şarttır.

Amniyosentez

Gebelik Öncesi Tahliller