MALPREZANTASYON NEDİR? DOĞUMU NASIL ETKİLER? TÜM TÜRLERİ, SEBEPLERİ, BELİRTİLERİ VE TEDAVİ YAKLAŞIMI
MALPREZANTASYON NEDİR? DOĞUMU NASIL ETKİLER? TÜM TÜRLERİ, SEBEPLERİ, BELİRTİLERİ VE TEDAVİ YAKLAŞIMI
Gebelik ilerledikçe bebeğin anne karnındaki duruşu ve pozisyonu, doğum şeklinin belirlenmesinde çok önemli hâle gelir. Anne adaylarının sık duyduğu tıbbi kavramlardan biri de malprezantasyondur. Peki malprezantasyon tam olarak ne demektir? Hangi durumlarda olur? Doğumu nasıl etkiler? Ne zaman tehlike oluşturur?
Bu yazıda malprezantasyonun tüm yönlerini, tedavi seçeneklerini ve doğum yönetimini halkın anlayacağı bir dille detaylı şekilde anlatıyorum.
1. MALPREZANTASYON NEDİR?
Normal şartlarda bebek, doğuma doğru baş aşağı (sefalik) pozisyonda durur. Bu şekle “baş gelişi” denir ve doğum için en uygun, en güvenli presentasyondur.
Eğer bebek doğum kanalına başı ile değil, başka bir kısmı ile yönelmişse buna malprezantasyon denir.
Yani malprezantasyon:
“Bebeğin doğuma uygun olmayan gelişi, pozisyonu veya yerleşim şekli” anlamına gelir.
Bu uygunsuz geliş şekilleri doğumun zor olmasına, ilerlememesine veya bebek ile anne için risklerin artmasına neden olabilir. Bu yüzden gebeliğin özellikle 32–36. haftalarından sonra bebeğin pozisyonu dikkatle takip edilir.
2. MALPREZANTASYONUN EN SIK GÖRÜLEN TÜRLERİ
Malprezantasyon tek bir durum değildir. Birçok farklı yanlış geliş şekli vardır. Bunların her biri gebelik ve doğum yönetiminde farklı kararlar gerektirir.
Aşağıda en yaygın malprezantasyon tiplerini halk diliyle, kolay anlaşılır şekilde açıklıyorum.
2.1. Makat Geliş (Breech Presentation)
Makat gelişte bebeğin başı yukarıdadır; doğum kanalına popo veya ayaklar yönelmiştir.
Makat tipleri:
-
Frank breech (ayaklar yukarıda popo aşağıda)
-
En sık görülen makat türüdür.
-
-
Complete breech (bacaklar çapraz, çömelme pozisyonu gibi)
-
Footling breech (ayak geliş)
-
Vajinal doğum için en riskli türdür.
-
Doğumu nasıl etkiler?
Başın en son çıkması nedeniyle, doğum sırasında göbek kordonu sıkışabilir. Bu nedenle çoğu zaman sezaryen tercih edilir.
2.2. Transvers Durum (Transverse Lie)
Bebeğin anne karnında yanlamasına durmasıdır. Baş sağda veya solda olabilir.
Bu durumda:
-
Doğum kanalına gelen bir bebek parçası yoktur.
-
Vajinal doğum mümkün değildir.
-
Gebelik ilerlerse sezaryen zorunludur.
2.3. Oblik Lie (Eğik Durum)
Bebek tamamen yatay değil, hafif çapraz duruyorsa oblik lie olarak adlandırılır.
-
Genellikle gerçek doğum zamanı gelince bebek ya baş aşağı döner ya da transvers hâle gelir.
-
-
haftadan sonra hâlâ oblik ise risk artar.
-
2.4. Yüz Gelişi (Face Presentation)
Bebek başı ekstansiyonda (geriye doğru) olduğunda yüz geliş meydana gelir.
-
Bebek doğum kanalına yüzüyle gelir.
-
Bebeğin boynuna fazla yük biner.
-
Çoğu zaman sezaryen tercih edilir.
2.5. Kaş Gelişi (Brow Presentation)
Yüz ve baş arasında ara bir pozisyondur. Bebek doğum kanalına kaşı ile yönelir.
-
Başın çapı daha geniş olduğu için doğum zor ilerler.
-
Kendiliğinden yüz geliş veya baş geliş hâline dönebilir.
-
Dönmezse sezaryen gerekir.
2.6. Omuz Gelişi / Kol Sarkan Geliş (Shoulder Presentation)
Bebeğin doğum kanalına omzu veya kolu geldiğinde görülür.
-
Vajinal doğum imkânsızdır.
-
Direkt sezaryen gerektirir.
2.7. Çoğul Gebeliklerde Malprezantasyon
İkiz veya üçüz gebeliklerde, her bir bebek farklı pozisyonda olabilir.
Örneğin:
-
Birinci bebek baş geliş, ikinci bebek makat
-
Her ikisi de makat
-
Birinci transvers, ikinci baş geliş
Bu durumlarda doğum şekline karar verirken bebeklerin sırası, ağırlığı ve annenin koşulları birlikte değerlendirilir.
3. MALPREZANTASYON NEDEN OLUR?
Bebek rahimde genelde rahat dönebilir. Ancak bazı durumlar bebeğin baş aşağı yerleşmesini zorlaştırabilir.
Aşağıda malprezantasyonun en sık nedenlerini bulacaksınız:
3.1. Amniyon Sıvısı Fazlalığı (Polihidramniyoz)
Sıvının fazla olması bebeğin çok fazla hareket etmesine ve yerleşememesine yol açabilir.
3.2. Amniyon Sıvısı Azlığı (Oligohidramniyoz)
Bebeğin hareket alanı kısıtlanır; doğru pozisyona dönemeyebilir.
3.3. Rahim Anomalileri
-
Çift rahim
-
Rahimde perde
-
Rahim şekil bozuklukları
bebeğin yerleşimini etkileyebilir.
3.4. Plasenta Yerleşim Problemleri
-
Plasenta previa (plasentanın aşağıda olması)
-
Ön duvarda geniş yerleşim
bebeğin baş aşağı dönmesini engelleyebilir.
3.5. Bebeğin Kordonunun Kısa Olması
Kordon kısa olduğunda bebek uygun pozisyona dönemeyebilir.
3.6. Çoğul Gebelikler
İkiz veya üçüzlerde alan dardır; bebekler ideal pozisyona geçemeyebilir.
3.7. Anne Karın Duvarının Gevşek Olması
Özellikle:
-
Çok doğum yapmış annelerde
-
İkiz gebelik öyküsü olanlarda
rahim duvarı daha gevşek olabilir ve bebek normal pozisyona sabitlenmeyebilir.
3.8. Prematüre Gebelik
Erken haftalarda bebekler zaten baş aşağı dönmemiş olabilir. Doğum erken olursa, malprezantasyon daha sık görülür.
4. MALPREZANTASYON NASIL ANLAŞILIR?
Malprezantasyonun tanısı çoğunlukla ultrason ile konur.
Ancak muayene bulguları da bazı ipuçları verir.
4.1. Doktor Muayenesi
-
Karında bebek başı elle hissedilmez.
-
Bebek hareketleri alışılmışın dışında yerlerde hissedilir.
-
Alt bölgede sert bir kitle (baş) yerine yumuşak bir doku (kalça) hissedilir.
4.2. Ultrasonografi
En kesin tanı yöntemidir.
Ultrasonda bebeğin:
-
Başının konumu
-
Gövdesinin yönü
-
Ayak, popo veya omuz gelişi
-
Plasenta pozisyonu
-
Sıvı miktarı
değerlendirilir.
4.3. Vajinal Muayene (Doğum Başladığında)
Doğum sırasında:
-
Baş yerine popo,
-
Popo yerine ayak,
-
Yüz,
-
Kaş,
-
Kol
hissedilebilir. Bu da malprezantasyonun kesin tanısını koydurur.
5. MALPREZANTASYONUN ANNE VE BEBEK İÇİN RİSKLERİ
Her malprezantasyon tipi aynı riskleri taşımıyor; ancak genel olarak malprezantasyonlarda bazı ortak riskler vardır.
5.1. Doğumun İlerlememesi
Baş, pelvis yapısına en uygun organdır. Baş dışında bir yapı geldiğinde doğum yavaşlar, hatta tamamen durabilir.
5.2. Göbek Kordonu Sıkışması
Özellikle makat ve ayak gelişlerde doğum sırasında kordon sıkışması riski yüksektir. Bu durum bebeğin oksijen almasını engeller ve acil müdahale gerektirir.
5.3. Travmatik Doğum
-
Omuz kırıkları
-
Boyunda zorlanmalar
-
Başa binen basıncın fazla olması
görülebilir.
5.4. Sezaryen Oranında Artış
Malprezantasyonların çoğu, doğumun güvenliği açısından sezaryen ile sonuçlanır.
5.5. Erken Doğum Riski
Transvers ve oblik duruşlar bazen erken doğum sancılarını tetikleyebilir.
6. MALPREZANTASYONDA TEDAVİ VE YÖNETİM
Tedavi, malprezantasyon tipine ve gebelik haftasına göre değişir.
6.1. Bebeğin Dönmesini Sağlayan Egzersizler (Doğal Yöntemler)
Bazı gebeler 34–36. haftalarda bebeğin dönmesi için önerilen pozisyonları dener.
Örnekler:
-
Pelvik tilt
-
Diz-göğüs pozisyonu
-
Hafif eğimli yan yatış
Bu yöntemlerin kesin kanıtı olmasa da bazı anne adaylarında etkili olabilir.
6.2. Harici Sefalik Versiyon (External Cephalic Version – ECV)
Bebeğin dışarıdan yapılan manevralarla elle baş aşağı döndürülmesi işlemidir.
Ne zaman yapılır?
-
-
haftadan sonra
-
-
Bebeğin kalp atımları uygunken
-
Sıvı yeterliyse
Başarı oranı: %40–60 arasıdır.
Her anneye uygun değildir ve mutlaka uzman bir perinatolog tarafından yapılmalıdır.
6.3. Planlı Sezaryen
Aşağıdaki malprezantasyonlarda çoğu zaman en güvenli seçenek sezaryendir:
-
Transvers
-
Oblik
-
Ayak geliş
-
Omuz geliş
-
Brow geliş
-
Yüz geliş (çoğu durumda)
-
Riskli makat gelişler
Bu durumlarda vajinal doğum hem anne hem bebek için tehlike oluşturabilir.
6.4. Seçilmiş Vakada Vajinal Makat Doğum
Her makat doğuma sezaryen gerekmez. Bazı özel durumlarda vajinal doğum mümkündür.
Uygun olanlar:
-
Frank breech
-
Bebeğin ağırlığının 2500–3500 g olması
-
Annede pelvis yapısının uygun olması
-
Anestezi, yenidoğan ve deneyimli hekim ekiplerinin hazır olması
Yine de her zaman titizlikle değerlendirilmesi gereken bir doğum şeklidir.
7. DOĞUMDA MALPREZANTASYON YÖNETİMİ
Malprezantasyon doğum anında fark edildiğinde hızlı ve doğru kararlar çok önemlidir.
7.1. Makat Doğumda Yönetim
-
Kalp atımları sık takip edilir.
-
Doğum çok uzamamalıdır.
-
Ayak geliş varsa acil sezaryen yapılır.
7.2. Transvers Durumda Yönetim
-
Vajinal doğum imkânsızdır.
-
Direkt sezaryen yapılır.
7.3. Yüz ve Kaş Gelişi
-
Eğer doğum ilerlemiyorsa ve pozisyon düzelmiyorsa sezaryen gerekir.
8. MALPREZANTASYON ÖNLENEBİLİR Mİ?
Her zaman önlenemez. Ancak anne adayları bazı noktalara dikkat ederek bebeğin doğru pozisyona geçmesine yardımcı olabilir.
Tavsiyeler:
-
Uzun süre sırtüstü yatmamak
-
Sol yan pozisyonu tercih etmek
-
Hafif egzersizler yapmak
-
Aşırı hareketsizlikten kaçınmak
-
Doktor kontrollerini aksatmamak
Ancak unutulmamalıdır:
Bebeğin duruşunu tamamen anne belirleyemez.
Genetik, sıvı miktarı ve rahim yapısı gibi faktörler her zaman etkilidir.
9. MALPREZANTASYONDA PERİNATOLOG TAKİBİNİN ÖNEMİ
Malprezantasyon, sadece doğum şeklini değil, bebeğin sağlığını da yakından ilgilendiren bir durumdur. Bu nedenle:
-
Plasenta yeri
-
Kordon yapısı
-
Bebeğin kilosu
-
Rahim şekli
detaylı inceleme gerektirir.
Perinatoloji uzmanı, hem gebelik takibinde hem de doğum planlamasında en doğru yaklaşımı sunar.
10. SONUÇ: MALPREZANTASYON KORKULACAK DEĞİL, YÖNETİLECEK BİR DURUMDUR
Malprezantasyon bebeğin doğum kanalında ideal olmayan pozisyonda olmasıdır; ancak günümüzde gelişmiş görüntüleme yöntemleri ve deneyimli hekimlerle birlikte, riskler minimuma indirilebilir.
Unutmayın:
✔ Malprezantasyon erken fark edilirse yönetimi kolaylaşır.
✔ Sezaryen birçok durumda anne ve bebek için en güvenli seçenektir.
✔ ECV gibi yöntemler uygun hastada bebeğin dönmesine yardımcı olabilir.
✔ Her gebelik kişiye özeldir; en doğru kararı uzman bir hekim verir.
SSS – MALPREZANTASYON HAKKINDA SIK SORULAN SORULAR
1. Malprezantasyon bebeğe zarar verir mi?
Uygun takip yapılmazsa doğum sırasında risk yaratabilir, ancak doğru yönetimle riskler azaltılır.
2. Bebeğim son haftaya kadar dönmemişse sezaryen kesin mi?
Çoğunlukla evet. Ancak makat pozisyonda bazı anne adayları vajinal doğuma uygun olabilir.
3. Harici çevirme (ECV) tehlikeli mi?
Deneyimli bir merkezde yapıldığında güvenlidir. Her gebeye uygun olmayabilir.
4. Evde egzersizlerle bebeğin dönmesi sağlanabilir mi?
Bazı gebelerde yardımcı olabilir ama garanti değildir.
5. Malprezantasyon normal doğuma engel midir?
Çoğu zaman evet. Özellikle transvers, ayak geliş ve omuz gelişte vajinal doğum mümkün değildir.