Menenjit
Menenjit Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Menenjit, beyni ve omuriliği çevreleyen koruyucu zarların (meninksler) iltihaplanmasıdır.
Herkesi etkileyebilir, ancak en sık bebeklerde, küçük çocuklarda, ergenlerde ve genç yetişkinlerde görülür.
Menenjit, hızlı bir şekilde tedavi edilmezse çok ciddi olabilir. Hayatı tehdit eden sepsise neden olabilir ve beyinde veya sinirlerde kalıcı hasara yol açabilir.
Menenjite karşı bir miktar koruma sağlayan çeşitli aşılar mevcuttur.
Menenjit Belirtileri
Menenjit belirtileri aniden gelişir ve şunları içerebilir:
- Yüksek ateş
- Kusma
- Baş ağrısı
- Üzerine bir bardak bastırıldığında solmayan bir döküntü (ancak her zaman döküntü görülmeyebilir)
- Boyun tutulması
- Parlak ışıktan rahatsız olma
- Uyuşukluk veya tepkisizlik
- Nöbetler (havaleler)
Bu belirtiler herhangi bir sırayla ortaya çıkabilir. Her zaman tüm belirtileri birden göstermeyebilirsiniz.
Ne Zaman Tıbbi Yardım Alınmalı?
Sizin veya baktığınız birinin menenjit veya sepsis olabileceğini düşünüyorsanız derhal 112'yi arayın veya en yakın acil servise gidin.
İçgüdülerinize güvenin ve tüm belirtilerin ortaya çıkmasını veya döküntünün gelişmesini beklemeyin. Menenjit veya sepsis olan birinin durumu çok hızlı bir şekilde kötüleşebilir.
Ciddi olup olmadığından emin değilseniz veya menenjitli biriyle temas ettiğinizi düşünüyorsanız 114'ü arayarak tavsiye alın.
Tıbbi tavsiye aldıysanız ve hala endişeliyseniz veya herhangi bir belirti kötüleşirse tekrar tıbbi yardım alın.
Menenjit Nasıl Yayılır?
Menenjite genellikle bakteriyel veya viral bir enfeksiyon neden olur.
Bakteriyel menenjit viral menenjitten daha nadirdir ancak daha ciddidir.
Menenjite neden olan enfeksiyonlar aşağıdakiler yoluyla yayılabilir:
- Hapşırma
- Öksürme
- Öpüşme
Menenjit genellikle bu virüsleri veya bakterileri burunlarında veya boğazlarında taşıyan ancak kendileri hasta olmayan kişilerden bulaşır.
Menenjitli birinden de bulaşabilir, ancak bu daha az yaygındır.
Menenjit Aşıları
Aşılar, menenjitin belirli nedenlerine karşı bir miktar koruma sağlar.
- MenB aşısı – 8 haftalık bebeklere uygulanır, ardından 16 haftalıkken ikinci bir doz ve 1 yaşında bir rapel yapılır.
- 6'lı karma aşı – Bebeklere 8, 12 ve 16 haftalıkken uygulanır.
- Pnömokok aşısı – Bebeklere 12 haftalıkken ve 1 yaşındayken 2 doz, 65 yaş ve üzeri yetişkinlere tek doz uygulanır.
- Hib/MenC aşısı – Bebeklere 1 yaşında uygulanır.
- KKK aşısı – Bebeklere 1 yaşında ve ikinci doz 3 yaş 4 aylıkken uygulanır.
- MenACWY aşısı – Ergenlere, lise son sınıf öğrencilerine ve üniversiteye ilk kez giden "hazırlık" öğrencilerine uygulanır.
Menenjit Tedavileri
Menenjit şüphesi olan kişilerde genellikle tanıyı doğrulamak ve durumun viral mi yoksa bakteriyel bir enfeksiyonun sonucu mu olduğunu kontrol etmek için hastanede testler yapılır.
Bakteriyel menenjit genellikle en az bir hafta hastanede tedavi gerektirir.
Tedaviler şunları içerir:
- Doğrudan damara verilen antibiyotikler
- Doğrudan damara verilen sıvılar
- Yüz maskesiyle oksijen
Viral menenjit genellikle 7 ila 10 gün içinde kendiliğinden iyileşir ve çoğu zaman evde tedavi edilebilir.
Bu arada bol bol dinlenmek, ağrı kesiciler ve mide bulantısı önleyici ilaçlar almak belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir.
Menenjit Seyri
Viral menenjit genellikle kendiliğinden iyileşir ve nadiren uzun süreli sorunlara neden olur.
Hızlı bir şekilde tedavi edilen bakteriyel menenjitli çoğu insan da tamamen iyileşir, ancak bazılarında ciddi uzun süreli sorunlar kalır.
Bunlar şunları içerebilir:
- Kısmi veya tam işitme kaybı veya görme kaybı
- Hafıza ve konsantrasyon sorunları
- Tekrarlayan nöbetler (epilepsi)
- Koordinasyon, hareket ve denge sorunları
- Uzuv kaybı – etkilenen uzuvların ampütasyonu bazen gerekli olabilir
Genel olarak, bakteriyel menenjit vakalarının yaklaşık 10'da 1'inin ölümcül olduğu tahmin edilmektedir.
Menenjit belirtileri herhangi bir sırayla ortaya çıkabilir. Bazıları hiç görülmeyebilir. Erken evrelerde döküntü olmayabilir veya baskı uygulandığında döküntü solabilir.
Kendiniz veya çocuğunuz hakkında endişeleniyorsanız derhal tıbbi yardım almalısınız.
İçgüdülerinize güvenin ve tüm belirtilerin ortaya çıkmasını veya döküntünün gelişmesini beklemeyin.
Menenjit ve Sepsis Belirtileri Şunlardır:
- Yüksek ateş
- Soğuk eller ve ayaklar
- Kusma
- Kafa karışıklığı
- Hızlı nefes alma
- Kas ve eklem ağrısı
- Soluk, benekli veya lekeli cilt (kahverengi veya siyah ciltte görmek daha zor olabilir)
- Noktalar veya döküntü (kahverengi veya siyah ciltte görmek daha zor olabilir)
- Baş ağrısı
- Boyun tutulması
- Parlak ışıktan rahatsız olma
- Çok uykulu olma veya uyandırmakta zorluk çekme
- Nöbetler (havaleler)
Bebeklerde Ek Olarak Görülebilecek Belirtiler:
- Beslenmeyi reddetme
- Huzursuzluk
- Tiz bir ağlama
- Sert bir vücut veya gevşek ve tepkisiz olma
- Başının üstündeki yumuşak noktada şişkinlik
Menenjit veya sepsis olan birinin durumu çok hızlı bir şekilde kötüleşebilir.
Sizin veya baktığınız birinin menenjit veya sepsis olabileceğini düşünüyorsanız derhal 112'yi arayın veya en yakın acil servise gidin.
Ciddi olup olmadığından emin değilseniz 114'ü arayarak tavsiye alın.
Tıbbi tavsiye aldıysanız ve hala endişeliyseniz veya herhangi bir belirti kötüleşirse tekrar tıbbi yardım alın.
Menenjit Döküntüsü
Döküntü genellikle küçük, kırmızı iğne ucu gibi başlar ve hızla yayılarak kırmızı veya mor lekelere dönüşür.
Berrak bir bardağın kenarını cilde sıkıca bastırdığınızda solmaz.
Döküntüyü kahverengi veya siyah ciltte görmek daha zor olabilir. El içleri, ayak tabanları, ağız tavanı, karın, göz akları veya göz kapaklarının içi gibi daha soluk bölgeleri kontrol edin.
Kaynak: Meningitis Research UK
Bir döküntü bir bardağın altında solmuyorsa, menenjitin neden olduğu sepsisin (bazen septisemi veya kan zehirlenmesi olarak da adlandırılır) bir işareti olabilir ve derhal 112'yi aramalısınız. Menenjite genellikle viral veya bakteriyel bir enfeksiyon neden olur.
Viral menenjit en yaygın ve en az ciddi türüdür. Bakteriyel menenjit nadirdir, ancak tedavi edilmezse çok ciddi olabilir.
Aşağıdakiler dahil olmak üzere çeşitli farklı virüsler ve bakteriler menenjite neden olabilir:
- Meningokok bakterileri – A, B, C, W, X, Y ve Z olarak adlandırılan çeşitli tipleri vardır
- Pnömokok bakterileri
- Haemophilus influenzae tip b (Hib) bakterileri
- Enterovirüsler – genellikle sadece hafif bir mide enfeksiyonuna neden olan virüsler
- Kabakulak virüsü
- Herpes simpleks virüsü – genellikle uçuklara veya genital herpese neden olan bir virüs
Çeşitli menenjit aşıları, menenjite neden olabilecek birçok enfeksiyona karşı koruma sağlar.
Menenjit Nasıl Yayılır?
Menenjite neden olan virüsler ve bakteriler aşağıdakiler yoluyla yayılabilir:
- Hapşırma
- Öksürme
- Öpüşme
Enfeksiyon genellikle bu virüsleri veya bakterileri burunlarında veya boğazlarında taşıyan ancak kendileri hasta olmayan kişiler tarafından yayılır.
Enfeksiyon, menenjitli birinden de yayılabilir, ancak bu daha az yaygındır.
Birden fazla kez menenjit olmak mümkündür.
Kimler Daha Çok Risk Altında?
Herkes potansiyel olarak menenjit olabilir, ancak aşağıdakilerde daha yaygındır:
- Bebekler ve küçük çocuklar
- Ergenler ve genç yetişkinler
- Yaşlı insanlar
- Zayıf bağışıklık sistemi olan kişiler – örneğin, HIV olanlar ve kemoterapi görenler
Tüm aşılarınızın güncel olduğundan emin olarak menenjit riskini azaltabilirsiniz. Menenjit şüphesi olan kişilerin genellikle hastanede test yaptırması ve tedavi için hastanede kalması gerekebilir.
Hastanede Yapılan Testler
Tanıyı doğrulamak ve durumun viral mi yoksa bakteriyel bir enfeksiyonun sonucu mu olduğunu kontrol etmek için çeşitli testler yapılabilir.
Bu testler şunları içerebilir:
- Menenjit belirtilerini aramak için fiziksel muayene
- Bakteri veya virüsleri kontrol etmek için kan testi
- Omurgadan sıvı örneği alınarak bakteri veya virüslerin kontrol edildiği lomber ponksiyon
- Beyinde şişlik gibi herhangi bir sorunu kontrol etmek için BT taraması
Bakteriyel menenjit çok ciddi olabileceği için, tanı doğrulanmadan önce antibiyotik tedavisine genellikle başlanır ve testler durumun bir virüsün neden olduğunu gösterirse daha sonra durdurulur.
Hastanede Tedavi
Bakteriyel menenjit vakalarının tümünde hastanede tedavi önerilir, çünkü durum ciddi sorunlara neden olabilir ve yakın takip gerektirir.
Şiddetli viral menenjit de hastanede tedavi edilebilir.
Tedaviler şunları içerir:
- Doğrudan damara verilen antibiyotikler
- Dehidrasyonu önlemek için doğrudan damara verilen sıvılar
- Nefes almada zorluk varsa yüz maskesiyle oksijen
- Bazı durumlarda beyin çevresindeki şişliği azaltmaya yardımcı olmak için steroid ilaçlar
Menenjitli kişilerin birkaç gün hastanede kalması gerekebilir ve bazı durumlarda tedavi birkaç hafta sürebilir.
Eve gittikten sonra bile tamamen normale dönmeniz biraz zaman alabilir.
İşitme kaybı gibi menenjitin herhangi bir komplikasyonu ortaya çıkarsa ek tedavi ve uzun süreli destek gerekebilir.
Evde Tedavi
Sizin veya çocuğunuzun hafif menenjiti varsa ve testler viral bir enfeksiyonun neden olduğunu gösteriyorsa genellikle hastaneden eve gidebilirsiniz.
Bu tür menenjit genellikle herhangi bir ciddi soruna neden olmadan kendiliğinden iyileşir. Çoğu insan 7 ila 10 gün içinde kendini daha iyi hisseder.
Bu arada şunlar tavsiye edilebilir:
- Bol bol dinlenmek
- Baş ağrısı veya genel ağrılar için ağrı kesiciler almak
- Herhangi bir mide bulantısı veya kusma için mide bulantısı önleyici ilaçlar almak
Evde belirtilerinizi yönetmekte zorlanıyorsanız veya kendinizi daha kötü hissediyorsanız, daha fazla tıbbi yardım alın.
Enfeksiyonun Yayılmasını Önleme
Menenjitli birinin enfeksiyonu başkalarına yayma riski genellikle düşüktür.
Ancak birinin yüksek enfeksiyon riski altında olduğu düşünülüyorsa, önleyici bir tedbir olarak bir doz antibiyotik verilebilir.
Bu, menenjit geliştiren biriyle uzun süreli yakın temasta bulunan herkesi içerebilir, örneğin:
- Aynı evde yaşayan kişiler
- Bir yurt odasını paylaşan öğrenciler
- Üniversite yurdunda kalan öğrenciler
- Bir erkek veya kız arkadaş
Menenjit geliştiren biriyle yalnızca kısa süreli teması olan kişilerin genellikle antibiyotik almasına gerek kalmaz. Çoğu insan menenjitten tamamen iyileşir, ancak bazen ciddi uzun süreli sorunlara neden olabilir ve hayati tehlike oluşturabilir.
Bu nedenle, sizin veya çocuğunuzun menenjit belirtileri gösterdiğini düşünüyorsanız mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım almak ve belirli gruplara menenjit aşılarının sunulması bu kadar önemlidir.
Bakteriyel menenjitten kurtulan her 2 veya 3 kişiden yaklaşık 1'inin 1 veya daha fazla kalıcı sorunu olduğu tahmin edilmektedir.
Viral menenjit sonrası komplikasyonlar çok daha nadirdir.
Başlıca Komplikasyonlar
Menenjitle ilişkili en yaygın komplikasyonlardan bazıları şunlardır:
- Kısmi veya tam işitme kaybı – menenjit geçiren kişiler genellikle birkaç hafta sonra herhangi bir sorun olup olmadığını kontrol etmek için bir işitme testine tabi tutulur.
- Tekrarlayan nöbetler (epilepsi)
- Hafıza ve konsantrasyon sorunları
- Koordinasyon, hareket ve denge sorunları
- Öğrenme güçlükleri ve davranış sorunları
- Kısmi veya tam görme kaybı
- Uzuv kaybı – enfeksiyonun vücuda yayılmasını durdurmak ve hasarlı dokuyu çıkarmak için bazen ampütasyon gerekebilir.
- Artrit gibi kemik ve eklem sorunları
- Böbrek sorunları
Genel olarak, bakteriyel menenjit vakalarının yaklaşık 10'da 1'inin ölümcül olduğu tahmin edilmektedir.
Tedavi ve Destek
Siz veya çocuğunuz menenjitin komplikasyonlarını yaşarsanız ek tedavi ve uzun süreli destek gerekebilir.
Örneğin:
- Şiddetli işitme kaybı vakalarında işitmeyi iyileştirmek için kulaklara yerleştirilen küçük cihazlar olan koklear implantlar gerekebilir.
- Herhangi bir uzvun ampütasyonu gerekliyse протез uzuvlar ve rehabilitasyon desteği yardımcı olabilir.
- Menenjit geçirmenin travması uykusuzluk, yatak ıslatma veya doktor ve hastane korkusu gibi sorunlara neden olursa danışmanlık ve psikolojik destek yardımcı olabilir.
Menenjit sonrası yaşam hakkında destek ve tavsiye için Meningitis Research Foundation veya Meningitis Now gibi kuruluşlarla iletişime geçmek de faydalı olabilir.
Meningitis Research Foundation'ın çocuklarda menenjitin etkileri hakkında bilgileri vardır.
Bu, çocukluk çağı menenjiti ve septisemiden iyileşmeye yönelik bir rehberi içerir.
Menenjite çeşitli farklı enfeksiyonlar neden olabilir, bu nedenle çeşitli aşılar buna karşı bir miktar koruma sağlar.
Çocuklar bunların çoğunu NHS aşı takviminin bir parçası olarak almalıdır.
Sizin veya çocuğunuzun aşılarının güncel olup olmadığından emin değilseniz doktorunuzla konuşun.
MenB Aşısı
MenB aşısı, İngiltere'de küçük çocuklarda yaygın bir menenjit nedeni olan meningokok grup B bakterilerine karşı koruma sağlar.
Aşının 8 haftalık bebeklere uygulanması, ardından 16 haftalıkken ikinci bir doz ve 1 yaşında bir rapel yapılması önerilir.
6'lı Karma Aşı
DTaP/IPV/Hib/Hep B aşısı olarak da bilinen 6'lı karma aşı, difteri, tetanoz, boğmaca, hepatit B, çocuk felci ve Haemophilus influenzae tip b (Hib) karşı koruma sağlar.
Hib, menenjite neden olabilen bir bakteri türüdür.
Aşı, bebekler 8, 12 ve 16 haftalıkken olmak üzere 3 ayrı seferde uygulanır.
Pnömokok Aşısı
Pnömokok aşısı, menenjit dahil olmak üzere pnömokok bakterilerinin neden olduğu ciddi enfeksiyonlara karşı koruma sağlar.
Bebeklere pnömokok aşısı 12 haftalıkken 2 ayrı enjeksiyon ve 1 yaşındayken bir rapel olarak uygulanır. 65 yaş ve üzeri yetişkinlere tek doz uygulanır.
Hib/MenC Aşısı
Menenjit C aşısı, menenjite neden olabilen meningokok grup C bakterileri adı verilen bir bakteri türüne karşı koruma sağlar.
Bebeklere 1 yaşında kombine bir Hib/MenC aşısı uygulanır.
KKK Aşısı
KKK aşısı kızamık, kabakulak ve kızamıkçığa karşı koruma sağlar. Menenjit bazen bu enfeksiyonların bir komplikasyonu olarak ortaya çıkabilir.
Aşı genellikle bebeklere 1 yaşında uygulanır. Daha sonra 3 yaş 4 aylıkken ikinci bir doz alırlar.
MenACWY Aşısı
MenACWY aşısı, menenjite neden olabilen 4 bakteri türüne karşı koruma sağlar: meningokok grupları A, C, W ve Y.
Aşı 14 yaşındaki ergenlere uygulanır. Ayrıca daha önce MenC içeren bir aşı olmamış 25 yaşına kadar olan kişilere de uygulanır.